Lubera
LUBERA
LUBA, LUBA, LUBA
Language family: Atlantic-Congo, Volta-Congo, Benue-Congo, Bantoid, Southern, Narrow Bantu, Central, L, Luba (L.30).
Language codes:
ISO 639-1 -
ISO 639-2 lua
ISO 639-3 lua
Guthrie code; L. 31.
Beste izen batzuk (autoglotonimoa: ciluba, tshiluba, luba-lulua):
luba-kasai [LUB] hizk. KED.
luba-katanga [LUH] hizk. KED.
kiluba alt luba-katanga [LUH].
luba-lulua alt luba-kasai [LUB].
luba-shaba alt luba-katanga [LUH].
luva alt luba-kasai [LUB].
tshiluba alt luba-kasai [LUB].
western luba alt luba-kasai [LUB].
KONGOKO ERREPUBLIKA DEMOKRATIKOA
luba-kasai (luba-lulua, tshiluba, western luba, luva) [LUB] 6.300.000 hiztun (1991, UBS. Mendebaldeko eta Ekualdeko Kasai probintzietan erabilia. Atlantic-Congo, Volta-Congo, Benue-Congo, Bantoid, Southern, Narrow Bantu, Central, L, Luba (L.30). Ezberdintasun dialektal nabarmenak Ekialdeko Kasai Erregioa (baluba herria) eta Mendebaldeko Kasai Erregioaren (bena lulua herria) artean. Hembera hizkuntza oso antzekoa da. Hizkuntza nazionala.
luba-katanga (luba-shaba, kiluba) [LUH] 1.505.000 hiztun (1991, UBS). Katanga probinmtzia, HautLomami Distritua. Niger-Congo, Atlantic-Congo, Volta-Congo, Benue-Congo, Bantoid, Southern, Narrow Bantu, Central, L, Luba (L.30).
Hizkuntza / lengua: lubera / luba / luba / luba.
Hiztunak / hablantes (2000): luba-kasai: 6.300.000 eta luba-katanga: 1.505.000 (Ethnologue).
Herrialdea / país: KED (Kongoko Errepublika Demokratikoa).
|
HISTORIA. Tsiluba hizkuntza bantu familiakoa da eta sei bat milioi pertsonak mintzatzen dute Kongoko Errepublika Demokrtaikoan, non hizkuntza nazionala den lingalera, swahiliera eta kikongerarekin batera. Bereziki Kasai mendebaldean eta ekialdean mintzatzen da. Tsiluberako ilunga hitza dirudienez munduko zailena da itzultzeko. Haren esanahia: ‘lehen aldiko abusua barkatu, bigarren aldikoa toleratu, baina hirugarren aldikoa ez onartzeko prest dagoen pertsona’.
HIZKUNTZA. Ezaugarri nagusiak. Fonetika. A) Bokal labur eta luzeak ditu (hauek puntua daramate ondoren). B) Hiru tonu ditu: garaia, baxua (´), goranzko-beheranzkoa(^). Morfosintaxia. Idazkera. Latindar alfabetoa.
|
HISTORIA. La lengua tsiluba forma parte de la familia bantú, hablada por unos seis millones de personas en La palabra tsilubeña ilunga parece que es la más difícil del mundo en traducirla. Significa ‘persona que está dispuesta a perdonar cualquier abuso por primera vez, a tolerarlo por segunda vez, pero nunca por tercera vez’.
LENGUA. Principales características. Fonética. A) Posee vocales breves y largas (estas van seguidas de un punto). B) Pose tres tonos: alto, bajo (´), ascendente-descendente (^). Morfosintaxis. Escritura. Alfabeto latino.
|
GRAMATIKAK, METODOAK, ESKULIBURUAK
HIZTEGIAK, LEXIKOAK,
TSHILUBA-FRANÇAIS / FRANÇAIS-TSHILUBA, Vocabulaire, revue et augmentée par Em. Willems, c.i.c.m., Editions de l’Archidiocèse, 3ième édition, 20,5x13,5, 92 or., Kananga (Kinshasa), 1993.
TSILUBERA ALFABETOA
TSHILUBA ALPHABET
Testu-lagina / Sample texts
Bantu bonsu badi baledibwa badikadile ne badi ne makokeshi amwe. Badi ne lungenyi lwa bumuntu ne kondo ka moyo, badi ne bwa kwenzelangana malu mu buwetu.
Itzulpena / Translation
|
Gizon-emakume guztiak aske jaiotzen dira, duintasun eta eskubide berberak dituztela; eta ezaguera eta kontzientzia dutenez gero, elkarren artean senide legez jokatu behar dute. (Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsaleko 1. artikulua)
|
All human beings are born free and equal in dignity and rights. They are endowed with reason and conscience and should act towards one another in a spirit of brotherhood.
|