BUNDJALUNG, BUNDJALUNG, BUNDJALUNG
Ikus Ozeania atalean ABORIGINAL WORDS liburua.
Language family: Australian, Pama-Nyungan, Bandjalangic.
Language codes:
ISO 639-1 -
ISO 639-2 -
ISO 639-3 Variously:
bdy – bandjalang
gih – githabul
xjb – minjungbal
rkw – arakwal (not a spicific dialect)
AIATSIS: E12, E17
Glottolog: band1339
Beste izen batzuk (autoglotonimoa: Yugambeh-Bundjalung):
bandjalang [BDY] hizk. Australia.
bandjelang alt bandjalang [BDY].
bogganger alt bandjalang [BDY].
bundala alt bandjalang [BDY].
gidabal alt bandjalang [BDY].
gidabal dial bandjalang [BDY].
gidhabal alt gidabal dialbandjalang [BDY].
yugumbe alt bandjalang [BDY].
AUSTRALIA
bandjalang (bandjelang, bogganger, bundala, gidabal, yugumbe) [BDY] 10 hiztun (1983, R. M. Dixon). New South Wales, ipar-ekialdea, Woodenbong. Australian, Pama-Nyungan, Bandjalangic. Dialektoak: gidabal (gidhabal), yugumbir. Hiztun denak elebidunak dira ingelesez. Hiztegia.
Hizkuntza / lengua: bundjalungera / bundjalung / bundjalung / bundjalung.
Hiztunak / hablantes (1983): 10 hiztun (Ethnologue).
Herrialdea / país: Australia
HISTORIA. Bundjalung hizkuntza, bandjalang eta banjalang ere deitua, Australiako hizkuntzen pama-nyungan familiakoa da. Europarrak 1.800.aren erdialdean iritsi zirenean, bundjalungerak 20 dialekto baino gehiago zituen. Bundjalungdarrak europar kolonoei gogor egin bazieten ere tribuen lurrak ez harrapatzeko, europar inbasioak galera gogorra ekarri zien populazioan eta eskualde tradizionaletako biztanleengan. Beste hainbeste gartatu zitzaien beren kultur jardueran, hizkuntzaren erabilera barne. Europarrek bundjalungdarren kontra indarkeria erabili arren, 1950eko hamarkadaren hondarrean hainbat dialekto bizirik zeuden eta oso hedatuak gainera. Bundjalung herriak hainbat urte daramatza bere hizkuntza eta kultura komunitateetan eta eskoletan irakasten. Duela hainbat urte, bundjalungdarrak eleaniztunak ziren, inguruko herrien hizkuntzak ere bazekizkitelako. 1960 eta 1970eko hamarkadetan hainbat hiztunei grabatu egin zitzaien eta gaur grabazio hauek funtsezko oinarria dira hizkuntza biziberritzeko.
HIZKUNTZA. Ezaugarri nagusiak. Fonetika. A) Lau bokal ditu: i, a, u eta e eta bakoitza bokal luze bezala ahoska daiteke. B) Hamar kontsonante ditu: b, d, dj, g, m, n, ng, ny, l, r, w eta y. C) ny bidez aurkeztutako hotsa yn idazten da hitzaren edo silabaren amaieran; l eta r dardaratiak dira eta h-k bokal luzea adierazten du. Morfosintaxia. A) Substantiboek hainbat atzizki hartzen dute, subjektua, objektua, instrumentua, lekua, mugimendua, jabetza eta adierazteko eta hitz femeninoak eratzen dituzte maskulinotik abiatuta. B) Substantiboa singularra, plurala eta maskulinoa, femeninoa eta neutroa izan daiteke. C) Aditzek 4 denbora dituzte: orainaldia, geroaldia eta 2 iraganaldi. D) Hitzen ordena perpausean nahikoa librea da. Idazkera. Latindar alfabetoa bere zeinu bereziekin.
|
HISTORIA. El idioma bundjalung, también llamado bandjalang o banjalang, pertenece a la familia pama-nyungan de las lenguas de Australia. A la llegada de los europeos a mediados de los 1800, había más de 20 dialectos de bundjalang. Aunque el pueblo bundjalung resistió al expolio de las tierras tribales por parte de los colonos europeos, la invasión europea produjo un duro impacto en su población y en los habitantes de las áreas tradicionales. Otro tanto ocurrió en sus prácticas culturales, incluido el uso de la lengua. A pesar del empleo de la violencia utilizada por los europeos contra el pueblo bundjalung, algunos dialectos permanecían vivos y ampliamente usados en las postrimerías de la década de 1950. El pueblo bundjalung lleva varios años enseñando su lengua y cultura en grupos comunitarios y escuelas. Hace años, el pueblo bundjalung era multilingüe, pues conocía las lenguas de los pueblos vecinos. A varios hablantes de bundjalung se les grabó en las décadas de 1960 y 1970 y con los hablantes actuales, estas grabaciones conforman una base fundamental para la revitalización de la lengua.
LENGUA. Principales características. Fonética. A) Posee 4 vocales: i, a, u y e y cada una de ellas puede pronunciarse como vocal larga. B) Posee 10 consonantes: b, d, dj, g, m, n, ng, ny, l, r, w e y. C) El sonido representado por ny se escribe yn al final de la palabra o sílaba; l y r son vibrantes y h indica que la vocal es larga. Morfosintaxis. A) Los sustantivos reciben varios sufijos que corresponden al sujeto, objeto, instrumento, lugar, movimiento, posesión y forman palabras femeninas partiendo de las masculinas. B) El sustantivo puede ser singular, plural y masculino, femenino y neutro. C) Los verbos poseen 4 tiempos: presente, futuro y 2 pasados. D) El orden de las palabras en la oración es bastante libre.
Escritura. Alfabeto latino con signos especiales propios.
|
GRAMATIKAK, METODOAK, ESKULIBURUAK
ABORIGINAL WORDS, Macquarie Dictionary, Words from australian aboriginal and Torres Strait islander languages, Part I: New South Wales: bundjalung, ngiyampaa, paakantyi, the sydney language, wiradjuri. Part II: Victoria: wembawenba. Part III: South Australia: diyari, kaurna. Part IV:Western Australia: nyungar, gooniyandi, yindjibarndi. Part V: Northern Territory: dätiwuy, eastern arrernte, murrinh-patha. Part VI: Queensland: meryam mir, wik-mungkan, torres strait creole, General editors: Nick Thieberger and William McGregor, The University of Sydney, 19,5x12,5, 724 or., Sydney, 2007.
FONOLOGIA
Bokalak
|
Front |
Back |
High |
i iː |
u uː |
Mid |
e eː |
|
Low |
a aː |
/a/ eta /e/ [ɛ] bezala neutralizatuak geratzen dira /j/-ren aurrean.
Kontsonanteak
|
Peripheral |
Laminal |
Apical |
|
Bilabial |
Velar |
Palatal |
Bilabial |
|
Stop |
b |
ɡ |
ɟ |
d |
Nasal |
m |
ŋ |
ɲ |
n |
Lateral |
|
|
|
l |
Rhotic |
|
|
|
r |
Semivowel |
w |
j |
|